Pages

Friday, 22 March 2013

LAI LAL NGUNLINGA CHANCHIN


                     LAI   LAL  NGUNLINGA CHANCHIN     Dokulha chanchin hi chu kan hre lar viau hlom a.mahse a dawttu erawh kan hre tlem hle thung.Chu chu NGUNLINGA chanchin hi a ni. zNgunlinga hi Dokulha fapate panga zinga a upa ber a ni a.Kum 1876 vela piang a ni a.Ngunlinga unaute chu Tialcheuva lungtian Lal te,Tumira Rulkual Lal te,Suichhuma Lungpher Lal te leh Vanlinga Fungkah Lal te an ni.  A pa Dokulha'n sawrkar pawi a sawi avangin lung inah a tang a,chuvangin Ngunlinga chuan rorelna a chelh hma hle a,ala naupan avangin upa ten ro an rel pui a,a tlangval tan tirh phat atangin Siachangkawnah khua a din nghal a.Ngunlinga'n Siachangkawn khua a rawn din hma hian Saiha lal Kilkhara leh a unauten Lai lal Ngunlinga te  ram din dan tur hi anlo hre ru ve reng a,lo dan dan tur te pawh an rel a,mahse an rel ang  chuan an ti puitling thei ta lem lova,dodaltu awm lovin Ngunlinga te chuan kum 9 lai mai chu Siachangkawn khua chu an thut a.Ngunlinga chuan sawrkarah khawthar kai a dil a,Sawrkar phalnain Bualpui khua an va din leh ta a.siachangkawna an awm tantirhna hi kum 1897 vel anih a rinawm.tichuan kum 1906 velah Bualpuiah hian an awm tan niin a lang.Upain an sawi danin Bualpuia an awm atanga kum 5 naah mau a tam niin an sawi a,mautam chu kum 1911 ah ani tih chu kan hre theuh anga.Bualpuia awm hmasa te hi atirah chuan an vaiin chhungkaw 41 an ni e anti bawk.Bualpui khua an din lai vel pawh hian lal thenkhat khat te atangin harsatna an tawk ve nasa em em a.Lungzarhtum khua pawh hi sawrkar adila,an phal vek tawh hnuin din an tum laiin a khaw mawngah hian Ngunlinga chuan sele a kap a,chu chu sawrkar beng a thleng a.Sawrkar phalloh a ni si a.Circle Inspector chuan Ngunlinga chu a kova "Engah nge i kah ?"tia a zawh chuan Ngunlinga chuan a thangkam naah amah sik atum avanga kap anih thu a sawi ve bawk a,tichuan an ngaidam ta a.A Sele kah Lu pawh chu sawrkarah an hlan nghal a ni an ti.Ngunlinga hi pa paukhauh ve tak mai,tunlaia pa vantlang kan tih ang chi hi a ni a.Ft 5 leh inchs 8  vel ani an ti.Pasaltha sa kap thei tak mi tlawmngai leh in ngaitlawm thiam tak mai a ni a,mi rethei te a chhawmdawl nasa em em a,hmeithai leh pa chhe zawkte pa ni hialin an sawi thin.Apa ang bawkin rorel a thiam em em a,a fing hle bawk a ni.Ngunlinga hian Nupui pariat(8) a nei a.1)Saipawngi,Zahnak hnam.Lianhrina nu.2)Tleizingi Zathang.Zahupaa nu.3)Nu-ari  Fanchun.Hramchhuma nu.4)Hnawngchei Fanchun.Tumhmunga nu.5)Khuangmani Hnialum.Raltura nu.6)khuangtlingi Zathang.Hranghleia nu.7)Darhnawka nu an ti mai,a hming hriat loh.8)Nutiali Fanchun.Hei hi chuan fa a nei hmanlo an ti. A nupuite thenkhat man a pek leh pekloh chungchangah inhnialna atam avangin kan tarlang lo mai ang.(ka lo zep lawk anga,No 5-na Khuangmani Hnialum,Raltura nu khi.Raltura hi ka pu a nia,a nupui chu khenglawt hnam a ni bawk a,Raltura nu chu hnialum hnam ani bawk a,tin min hringtu ka nu hi siakhel hnam a ni bawk a.Tichuan kei chu Chinzah,Hnialum,Khenglawt leh Siakhel hnam inkara piang ka ni tih ka inpuang lawk,Pawi hlang hlak ka ni tihna  nih chu)Tichuan Ngunlinga chuan a Nupui hrang hrangte hnen atangin fapa leh fanu heng zawng hi a nei a.1)Hramchhuma            2)Tumhmunga              3)Zahupa             4)Lianhrina5)Thathleia                    6)Ngunkawii                 7)Suinaki             8)Ngunchii9)Suitiali                       10)Hranghleia               11)Raltura           12)Darhnawka te an ni..A fanun Suinaki hi serkawr lal Chhumhmunga nupui a ni a.a fate chu vanluaia leh Thylai hlychho te an ni.Ngunkawii hi Rulkual lal Lianhmunga chinzah nupui  a ni a Chu chu L.Chinzah nu hi a ni.(Lawngtlai lam chuan kan hre theuh ang chu maw)Bualpui khua a din atanga kum 5 ah mau a tam tih kan sawi tawh a,Mahse mak tak maiin kan pute ho cherhluna an awm lai leh ngunlinga hun thlang pawh hian mautam (Tam)-in a tibuai em em lova.khawdanga tam nasa tak a tlak tum pawh hian an him thei zel hi a mak hle mai.Tichuan hemi kum Mautam kum ngei mai hian Ngunlinga chuan khuang a chawi nghe nghe a.hemi tum hian Sechal ringawt pawh Sawm an talha,Vawk leh ran dang erawh chu a zat hriatchian a ni tawh lo..Khuangchawi chhim tur hian khaw tamtak an chah a.Rulkual khua te,Serkawr te,tuipang te,tuisih te,Lungtian te,fungkah te,Lungpher te,Hmunhalh te,Tikir te an sawm hlom a.Mi pawh an tam a,ropui tak ani an ti.Ngunlinga hi hnuhma ngah tak a ni a,tlawmngaihna kawngah te,Sa kah leh aih kawngah te,khaw din kawngah te,huaisen kawngah te,finna kawngah te,khuangchawi kawngah te,rorel thiam kawngah te.thenkhat te phei chuan apa Dokulha aiin a ropui zawk e anti hial ani.(A thiltih leh a chanchin hi atam avangin sawi sen a ni hrihlova,atul dan a zirin adang chu sawi zawm theih ni mai se,a tlangpui leh a thlahte lam chauh tarlan ani.)Tichuan a dam hun chhung chu kum 60 niin kum 1936 khan a thi a.Bualpui khaw mawng siachang lui kam,kawng bula a lungphunah chuan heti hian a in ziak a.                   HMANGAIH HRIATRENGNA LUNGPHUN                                      1937.4.20 PHUN NI.                   NGUNLINGA BUALPUI LAL  KUM 60 ANI50 RO A REL A NI . HEMI HI A DAM CHHUNGIN MIRETHEITE A TANPUI THIN.CHUVANGIN A KHUA TEN KAN UI EM EM A NI.SA 300        RAMSIAL 3 A KAP A NI.A HNAM CHINZAH  SIAL 35 A TALH.SAKEI 7 A  AI,SAVAWM 40 A KAP KHUANG A CHAWI. tiin,,,,,,,,,........................................................................................................


No comments:

Post a Comment