LAI LAL NGUNLINGA CHANCHIN
LAI LAL NGUNLINGA
CHANCHIN Dokulha chanchin hi chu kan hre lar viau hlom a.mahse a dawttu erawh kan
hre tlem hle thung.Chu chu NGUNLINGA chanchin hi a ni. zNgunlinga hi Dokulha fapate panga zinga a upa ber a
ni a.Kum 1876 vela piang a ni a.Ngunlinga unaute chu Tialcheuva lungtian Lal
te,Tumira Rulkual Lal te,Suichhuma Lungpher Lal te leh Vanlinga Fungkah Lal te
an ni. A pa Dokulha'n sawrkar pawi a
sawi avangin lung inah a tang a,chuvangin Ngunlinga chuan rorelna a chelh hma
hle a,ala naupan avangin upa ten ro an rel pui a,a tlangval tan tirh phat
atangin Siachangkawnah khua a din nghal a.Ngunlinga'n Siachangkawn khua a
rawn din hma hian Saiha lal Kilkhara leh a unauten Lai lal Ngunlinga te ram din dan tur hi anlo hre ru ve reng a,lo
dan dan tur te pawh an rel a,mahse an rel ang
chuan an ti puitling thei ta lem lova,dodaltu awm lovin Ngunlinga te
chuan kum 9 lai mai chu Siachangkawn khua chu an thut a.Ngunlinga chuan sawrkarah
khawthar kai a dil a,Sawrkar phalnain Bualpui khua an va din leh ta
a.siachangkawna an awm tantirhna hi kum 1897 vel anih a rinawm.tichuan kum 1906
velah Bualpuiah hian an awm tan niin a lang.Upain an sawi danin Bualpuia an awm
atanga kum 5 naah mau a tam niin an sawi a,mautam chu kum 1911 ah ani tih chu
kan hre theuh anga.Bualpuia awm hmasa te hi atirah chuan an vaiin chhungkaw 41
an ni e anti bawk.Bualpui khua an din lai vel pawh hian lal thenkhat khat te
atangin harsatna an tawk ve nasa em em a.Lungzarhtum khua pawh hi sawrkar
adila,an phal vek tawh hnuin din an tum laiin a khaw mawngah hian Ngunlinga
chuan sele a kap a,chu chu sawrkar beng a thleng a.Sawrkar phalloh a ni si a.Circle
Inspector chuan Ngunlinga chu a kova "Engah nge i kah ?"tia a zawh
chuan Ngunlinga chuan a thangkam naah amah sik atum avanga kap anih thu a sawi
ve bawk a,tichuan an ngaidam ta a.A Sele kah Lu pawh chu sawrkarah an hlan
nghal a ni an ti.Ngunlinga hi pa paukhauh ve tak
mai,tunlaia pa vantlang kan tih ang chi hi a ni a.Ft 5 leh inchs 8 vel ani an ti.Pasaltha sa kap thei tak mi tlawmngai
leh in ngaitlawm thiam tak mai a ni a,mi rethei te a chhawmdawl nasa em em
a,hmeithai leh pa chhe zawkte pa ni hialin an sawi thin.Apa ang bawkin rorel a
thiam em em a,a fing hle bawk a ni.Ngunlinga hian Nupui pariat(8) a
nei a.1)Saipawngi,Zahnak hnam.Lianhrina
nu.2)Tleizingi Zathang.Zahupaa nu.3)Nu-ari Fanchun.Hramchhuma nu.4)Hnawngchei Fanchun.Tumhmunga
nu.5)Khuangmani Hnialum.Raltura nu.6)khuangtlingi Zathang.Hranghleia
nu.7)Darhnawka nu an ti mai,a hming
hriat loh.8)Nutiali Fanchun.Hei hi chuan fa
a nei hmanlo an ti. A nupuite thenkhat man a pek leh
pekloh chungchangah inhnialna atam avangin kan tarlang lo mai ang.(ka lo zep
lawk anga,No 5-na Khuangmani Hnialum,Raltura nu khi.Raltura hi ka pu a nia,a
nupui chu khenglawt hnam a ni bawk a,Raltura nu chu hnialum hnam ani bawk a,tin
min hringtu ka nu hi siakhel hnam a ni bawk a.Tichuan kei chu
Chinzah,Hnialum,Khenglawt leh Siakhel hnam inkara piang ka ni tih ka inpuang
lawk,Pawi hlang hlak ka ni tihna nih
chu)Tichuan Ngunlinga chuan a Nupui
hrang hrangte hnen atangin fapa leh fanu heng zawng hi a nei a.1)Hramchhuma 2)Tumhmunga 3)Zahupa 4)Lianhrina5)Thathleia 6)Ngunkawii 7)Suinaki 8)Ngunchii9)Suitiali 10)Hranghleia 11)Raltura 12)Darhnawka te an ni..A fanun Suinaki hi serkawr lal
Chhumhmunga nupui a ni a.a fate chu vanluaia leh Thylai hlychho te an
ni.Ngunkawii hi Rulkual lal Lianhmunga chinzah nupui a ni a Chu chu L.Chinzah nu hi a
ni.(Lawngtlai lam chuan kan hre theuh ang chu maw)Bualpui khua a din atanga kum 5
ah mau a tam tih kan sawi tawh a,Mahse mak tak maiin kan pute ho cherhluna an
awm lai leh ngunlinga hun thlang pawh hian mautam (Tam)-in a tibuai em em
lova.khawdanga tam nasa tak a tlak tum pawh hian an him thei zel hi a mak hle
mai.Tichuan hemi kum Mautam kum ngei mai hian Ngunlinga chuan khuang a chawi
nghe nghe a.hemi tum hian Sechal ringawt pawh Sawm an talha,Vawk leh ran dang
erawh chu a zat hriatchian a ni tawh lo..Khuangchawi chhim tur hian khaw tamtak
an chah a.Rulkual khua te,Serkawr te,tuipang te,tuisih te,Lungtian te,fungkah
te,Lungpher te,Hmunhalh te,Tikir te an sawm hlom a.Mi pawh an tam a,ropui tak
ani an ti.Ngunlinga hi hnuhma ngah tak a ni
a,tlawmngaihna kawngah te,Sa kah leh aih kawngah te,khaw din kawngah te,huaisen
kawngah te,finna kawngah te,khuangchawi kawngah te,rorel thiam kawngah te.thenkhat
te phei chuan apa Dokulha aiin a ropui zawk e anti hial ani.(A thiltih leh a
chanchin hi atam avangin sawi sen a ni hrihlova,atul dan a zirin adang chu sawi
zawm theih ni mai se,a tlangpui leh a thlahte lam chauh tarlan ani.)Tichuan a dam hun chhung chu kum
60 niin kum 1936 khan a thi a.Bualpui khaw mawng siachang lui kam,kawng bula a
lungphunah chuan heti hian a in ziak a. HMANGAIH
HRIATRENGNA LUNGPHUN 1937.4.20
PHUN NI. NGUNLINGA
BUALPUI LAL KUM 60 ANI50 RO A REL A NI . HEMI HI A DAM
CHHUNGIN MIRETHEITE A TANPUI THIN.CHUVANGIN A KHUA TEN KAN UI EM EM A NI.SA
300 RAMSIAL 3 A KAP A NI.A HNAM
CHINZAH SIAL 35 A TALH.SAKEI 7 A AI,SAVAWM 40 A KAP KHUANG A CHAWI. tiin,,,,,,,,,........................................................................................................
No comments:
Post a Comment